İbn Battuta’nın, 1333 yılında; Bergama, Balıkesir, Bursa Güzergâhında yaptığı yolculuğa dair gözlemleri şu şekildedir:
Bergama Hükümdarı
Şehrin hâkimi Yahşî Han’dır. Han sözü bunlar arasında sultan anlamına geliyor.
“Yahşî” ise güzel ve kaliteli demektir.
Buraya geldiğimiz zaman yayladaydı. Gelişimizi haber alınca bize yemek sundu.
“Kudusî”den yapılmış bir elbise gönderdi.
Sonra yolu göstersin diye bir kılavuz tuttuk, yüksek ve sarp dağları aşıp Balîkesrî’ye ulaştık.
Balıkesir
Şehir, kalabalık bir nüfusa, zengin ve şirin çarşılara sahip ama halkın Cuma namazlarını
kılacağı büyük bir câmii yok. Bu yüzden şehir dışında bir mabet inşa etmeye kalkışmışlar.
Duvarlarını örmüşlerse de henüz çatıyı örtememişler. Namazı orada kılmakta, ağaçların gölgesinde saf bağlamaktadırlar.
Şehrin ileri gelenlerinden Ahı Sinân’ın zaviyesinde konakladık. Şehrin kadılığını ve hatipliğini yapan
fıkıh bilgini Musa da bizi ziyaret etti.
Balîkesrî Sultanı
Adı Demûrhân’dır. Onda hayır yok. Bu şehri kuran da babasıdır. Bu meymenetsiz oğul zamanında
şehir gelişmiş ve nüfusu çoğalmıştır.
İnsanlar da hükümdarın dünya görüşünü takip ediyor. Onu gördüm. Bana ipekten mamul bir giysi gönderdi.
Bu şehirde Margalîta adında bir Rum cariye aldım.
Bursa
Sonra Bursa şehrine vardık. Burası muazzam bir şehir; çarşıları güzel, caddeleri geniş.
Bahçeler ve gür çaylar çeviriyor şehri.
Şehir dışında sıcak akan bir memba var; büyük bir göle dökülüyor. Onun üzerine iki hamam yapılmış; biri erkeklere, diğeri kadınlara ait. Hastalar uzak diyarlardan gelip bu kaplıcada şifa bulurlar.
Burada yolcuların konaklayacağı bir zaviye vardır; gelen üç gün kalır ve doyurulur.
Bursa Sultanı
Bursa’nın sultanı İhtiyâruddîn Urhân Bek’tir [=Orhan Bey]. Urhân, Sultan Osmancûk’un oğludur. “Cûk”, Türkçede küçük anlamına gelir.
Bu sultan, Türkmen hükümdarlarının mal, ülke ve askerce en büyüğüdür.
Onun kaleleri yüze yakındır. Vaktinin büyük bir kısmını buraları dolaşmakla geçirir. Her kalede bir müddet kalarak etrafı kolaçan etmek, eksikleri tamamlamakla uğraşır.
Anlatılanlara göre hiçbir şehirde bir aydan fazla oturmaz, devamlı kâfirlerle savaşır, onları kuşatırmış!
Zaten onun babası aldı Bursa’yı Rumların elinden. Onun kabri, şehir mescidinin kenarındadır. Burası eskiden Hristiyanların kilisesi imiş.
Anlatılanlara göre baba Osmancûk, Yeznîk [=İznik] şehrini yirmi sene kuşatmış,
fethedemeden vefat etmiş. Sonra oğlu kuşatmaya devam etmiş ve on iki yıl sonra fethetmiş.
Ben onunla burada karşılaştım. Bana, kese kese dirhem gönderdi.
…
